Op de plek waar ooit Shell onderzoek en opleidingen uitvoerde, is nu onder andere de Energy Cave te vinden. Op deze spannende plek komen onderwijs, overheid en ondernemers samen om de energietransitie mogelijk te maken, met speciale aandacht voor warmte en ondergrondse energietechnieken. “De energietransitie is niet alleen een technisch, maar ook een sociaal vraagstuk. Met de Energy Cave willen we beide aspecten aanpakken.” De Energy Cave in Rijswijk brengt onderwijs, ondernemers en overheid samen om de warmtetransitie te versnellen. Het biedt een platform voor innovatie, praktijkgericht onderwijs en samenwerking.
De energietransitie vraagt om nieuwe beroepen en vaardigheden. Want wie installeert al die zonnepanelen en warmtepompen, en wie onderhoudt en beheert al die geothermiebronnen en warmtenetten? Er is dus een enorme behoefte aan technisch geschoolde medewerkers, en andere experts.
“De energietransitie is een immense operatie”, vertelt Kathy Hogeboom, programmadirecteur van de Energy Cave. “Neem alleen al de bestaande huizen in Nederland: dat zijn er ruim 7,5 miljoen. Daarvan is ongeveer 90 procent nog aangesloten op gas. Die huizen zouden dus de komende jaren bijvoorbeeld een warmtepomp moeten krijgen, of worden aangesloten op een warmtenet. Honderdduizenden woningen per jaar!”
De Energy Cave heeft als doel de warmtetransitie in de regio mogelijk te maken, onder meer door energie een plek te geven in het onderwijs, en door bedrijven met elkaar en met het onderwijs in contact te brengen. Zoals GEHECO, de startup die een nieuwe methode voor het plaatsen van de bronnen van water/water-warmtepompen ontwikkelt. “Wij geloven heel erg in regionale ecosystemen”, aldus Onno Bierhoff van GEHECO. “En het ecosysteem van Energy Cave past precies bij ons bedrijf.”
Kansen door vertrek van Shell
Lang was de onderzoeks- en opleidingsfaciliteit van Shell gevestigd op het Kessler Park in de Rijswijkse Plaspoelpolder, maar in 2018 kondigde het aan te vertrekken. Jammer. Maar ook een kans. Want Shell had onder meer een groot opleidingscentrum, een onderzoekslab en een test-boortoren. Verschillende partijen in de regio, zoals de gemeente Rijswijk en TNO, gaven aan het voortbestaan van de ‘plot’ van Shell belangrijk te vinden.
In 2019 verwierf Kadans Science Center, dat innovatieve campussen faciliteert bij de energietransitie, het Kessler Park. Het terrein werd vervolgens omgevormd tot campus, met daarop verschillende faciliteiten voor onderzoek, onderwijs en ondernemers. Zo is de Energy Cave er gevestigd, maar ook het Rijswijk Centre for Sustainable Geo Energy (RCSG) van TNO. Dat heeft de voormalige boortoren van Shell overgenomen voor onderzoek naar meer duurzame warmtetoepassingen, zoals geothermie.
En niet te vergeten: pal naast de campus verrijzen 700 woningen en 550 studentenwoningen. Dit woongebied – dat samen met de campus At The Park heet – is volgens de website ‘een 21-ste eeuwse stadsbiotoop, om te wonen, werken, ondernemen en innoveren… in het hart van metropoolregio Rotterdam Den Haag’.
Technisch én sociaal vraagstuk
Hogeboom: “Er zijn enorm veel mensen nodig om onder meer de warmtenetten aan te leggen en te onderhouden. Maar waar vind je de jongeren die dat moeten doen? De energietransitie gaat dus niet alleen om techniek, dus kennis en hardware. De energietransitie is ook een sociaal vraagstuk. Met de Energy Cave willen we beide aspecten aanpakken.”
Suzanne Boersma, beleidsmedewerker Onderwijs bij de gemeente Rijswijk: “De energietransitie gaat bovendien om meer disciplines dan alleen techniek. Het gaat ook om finance en om gedrag. Hogeboom: “Hoe kan een overheid burgers meekrijgen in de energietransitie? Vanuit partners, zoals gemeenten, komen steeds meer vraagstukken over zulke onderwerpen binnen bij de Energy Cave.” Daarvoor werkt de Energy Cave samen met verschillende onderwijsinstellingen. Met Via Delta (een samenwerking tussen vijf ROC’s) werkt het bijvoorbeeld aan een Leven Lang Ontwikkelen-traject (LLO) op het gebied van energietransitie en het John Dewey College in Den Haag (dat project based learning, PBL, aanbiedt) implementeert de energietransitie in het curriculum; daarnaast heeft de Energy Cave een eigen Experience Center. Boersma: “We willen jongeren kennis laten maken met techniek, bijvoorbeeld met naschoolse activiteiten.”
Jongeren leveren bijdrage aan energietransitie
Ook docenten en leerlingen van het Rijswijks Lyceum/Van Vredenburch College zijn met enige regelmaat bij de Energy Cave. Subeda Chand, teamleider bovenbouw van het Van Vredenburch College (vmbo basis/kader): “Toen de Energy Cave werd opgericht zijn onze docenten op bezoek geweest om te zien hoe we kunnen samenwerken.” De Energy Cave is de ideale plek voor de leerlingen van de onderwijsrichting PIE (Produceren Installeren en Energie). “Onze leerlingen leren het beste in de praktijk. Zo was er een project waarbij ze een klein autootje op een zonnecel moesten laten rijden. Zo leren ze hoe aandrijving werkt.” Maar ook voor het vak Geografie is de Energy Cave een leerzame plek: daar zie je immers hoe de ondergrond eruitziet. De samenwerking gaat niet alleen om leren, maar ook om kennismaken en oriënteren, vertelt Chand. “Wanneer enthousiasmeer je jongeren voor een beroep? Niet op het mbo; dan hebben ze immers al een richting gekozen. Het gaat dus om de periode daarvoor, dus bijvoorbeeld op het vmbo. We willen de wereld van onze jongeren verbreden. We willen ze laten zien dat er meer mogelijkheden zijn dan werken in de buurtsuper of bij een schoonmaakbedrijf. Ze kunnen een bijdrage leveren aan de energietransitie.”
Vijf stagiaires aangenomen
Ondernemers zijn een andere belangrijke doelgroep voor de Energy Cave. Zo zijn er bedrijfsruimtes, kan gebruikgemaakt worden van het lab van RCSG en kunnen werknemers bijscholing krijgen over de nieuwste energietechnieken. En Energy Cave is ook een ecosysteem voor bedrijven in de energietransitie. Zoals startup GEHECO. Founder Onno Bierhoff: “Water/water-warmtepompen halen warmte uit de ondergrond. Ze zijn efficiënter, stiller en onderhoudsvriendelijker dan lucht/water-warmtepompen. Maar er wordt nu een bron van 150 tot 200 meter diepte geboord, en dat is duur. Wij hebben een techniek ontwikkeld waarmee je meerdere minder diepe bronnen kunt plaatsen, en die daardoor een derde goedkoper is en zeer geschikt is voor eengezinswoningen.” GEHECO startte in 2023 en bestaat momenteel uit zeven personen. Vijf daarvan kwamen bij het bedrijf binnen via een stage. “Het mooie aan startups is dat ze klein zijn: een student kan bij ons direct in het hart van de operatie aan de slag.” Een van de personeelsleden is overigens een statushouder. “Hij had alle juiste papieren. We zijn toen naar de gemeente Delft gestapt met de vraag hoe we hem konden aannemen. En dat is gelukt.” De aansluiting bij het onderwijs is belangrijk voor GEHECO, vertelt Bierhoff. “We staan zeer open voor samenwerking met opleidingen.” En ook de aansluiting bij andere ondernemers en overheden is essentieel. “Bedrijven als de onze profiteren van regionale ecosystemen. We zijn nu hard op zoek naar pilotklanten en pilotbedrijven. Via Energy Cave zijn we in contact gekomen met de gemeente Rijswijk over het verduurzamen van nieuwbouwwoningen.”
Kennispartner
De Energy Cave is in korte tijd flink gegroeid. De website laat een flinke rij partners zien: overheden, ondernemers, onderzoeksorganisaties en onderwijsinstellingen. Steeds meer partijen weten de Energy Cave dan ook te vinden. Zo wordt het Experience Center jaarlijks duizenden keren bezocht, zoals door leerlingen en studenten. En de Energy Cave wordt ook steeds beter gevonden als kennispartner op het gebied van energietransitie: zo ontwikkelt het de economische agenda voor geothermie in opdracht van de gemeente Den Haag en de Provincie Zuid-Holland. Hogeboom: “Wij kunnen de warmtetransitie versterken én versnellen”.
Versnelling regionale campussen
De Metropoolregio Rotterdam Den Haag versnelt de vorming van regionale campussen door cofinanciering en draagt daarmee bij aan een verbetering van de aansluiting tussen onderwijs en arbeidsmarkt. Daarnaast is er het regionaal campusnetwerk waarin gemeenten en onderwijsinstellingen kennis en ervaringen delen en samenwerken met het bedrijfsleven. De MRDH investeerde al in 14 mbo- en hbo-campusprojecten. Energy Cave is er daar één van. Met de bijdrage van de MRDH werkt de Energy Cave aan de professionalisering van de organisatie. Het gaat daarbij onder meer om het Experience Center, het Education Center en het Innovation Center. De aanvraag voor professionalisering en versterking van de Energy Cave is ingediend door gemeente Rijswijs en wordt ondersteund door ROC Mondriaan en het Rijswijk Centre for Sustainable Geo-energy).