Zero Emissie Stadslogistiek

Een ZES-zone invoeren is an sich niet zo ingewikkeld. Het gaat vooral om goed flankerend beleid.

ZES-zone zorgt voor schonere, bereikbare én aantrekkelijke gemeente

Eén op de zes logistieke ritten in de regio vindt plaats binnen de bebouwde kom. Als dat vervoer niet meer plaatsvindt door ‘conventionele’ vrachtwagens of bestelauto’s, dan brengt dat de CO2-uitstoot omlaag met 70kton in 2025. Dat is 3% van de regionale opgave. Een aantal gemeenten in de metropoolregio stelt daarom per 1 januari 2025 een Zero Emissie Stadslogistiek-zone (ZES-zone) in. “Een zone invoeren is an sich niet zo ingewikkeld. Het gaat vooral om goed ondersteunend beleid.”

Waarom zou je afval met een vervuilende vrachtwagen door de stad rijden, vraagt Henk Kolenbrander, projectmanager bij Zuid-Holland Bereikbaar. “Dat kan net zo goed over het water, om maar een oplossing te noemen.” Aan die oplossing werkt onder meer Leiden, vertelt Eric Jellema, opgavemanager Duurzame mobiliteit bij die gemeente. Bouwafval en materialen worden in de toekomst vervoerd over de grachten. En ook het bouwpersoneel kan op die manier naar de werkplaats gaan. Jellema: “We hebben laten onderzoeken welke stromen de stad in- en uitgaan. Daarbij is gekeken naar onder meer food, non-food, kantoormiddelen, afval, en dus ook naar mensen. Ons advies aan andere gemeenten is dan ook: kijk breed naar alle stromen in je gemeente, en zoek dan naar de beste oplossingen.”
 

"Kijk breed naar alle stromen in je gemeente, en zoek dan naar de beste oplossingen.”

Niet volledig op slot

Die mogelijke oplossingen hebben alles te maken met de afspraak die Leiden en tientallen andere Nederlandse gemeenten hebben gemaakt: vanaf 1 januari 2025 geldt daar een ZES-zone. ‘Conventionele’ (dus vervuilende) vrachtwagens en bestelauto’s zijn dan niet meer welkom, om zo een bijdrage te leveren aan het beperken van de CO2-uitstoot. 
Die gemeenten gaan vanzelfsprekend niet volledig op slot: bedrijven hebben immers ook in de toekomst behoefte aan logistieke diensten. Het is zaak die bedrijven actief te betrekken bij het instellen van die zones, vertelt Jan Robbert Albrechts, coördinator goederenvervoer bij de gemeente Rotterdam. “We hebben in Rotterdam de community Logistiek 010 (www.logistiek010.nl) dat uit een netwerk van zo’n 2500 bedrijven bestaat. Het platform is bedoeld om samen met de logistieke sector te werken aan slimme en schone stadslogistiek. Het door de gemeente gefaciliteerde platform biedt bedrijven de mogelijkheid om onderling kennis uit te wisselen. Ook gebruiken we dat platform om te vragen: wat heeft u nodig om de overstap naar schoon vervoer te maken?”

Green Deal Zero Emissie Stadslogistiek

De 21 gemeenten van de Metropoolregio Rotterdam Den Haag werken samen aan een toekomstbestendige regio met schoon, stil en energiezuinig vervoer. In het Regionaal Mobiliteitsplan (RMP) hebben de gemeenten afgesproken om de CO₂-uitstoot door verkeer met 30% te reduceren in 2025 ten opzichte van 2016. Het terugbrengen van de uitstoot door stadslogistiek is daarin een belangrijke stap. Als alle gemeenten van de Metropoolregio Rotterdam Den Haag een ZES-zone (Zero Emissie Stadslogistiek) instellen, dan draagt dat met 1 tot 3 procent bij aan de ambitie van 30 procent.
Zulke zones zijn een uitvloeisel van de landelijke Green Deal Zero Emissie Stadslogistiek uit 2014: daarin spraken de tientallen overheden, bedrijven en brancheverenigingen af dat stadskernen vanaf 2025 emissievrij worden beleverd. Een belangrijke stap voorwaarts, want in Europa gelden die regels pas vanaf 2050. In het Klimaatakkoord van 2019 werd afgesproken dat vanaf 2025 ZES-zones zouden worden ingevoerd in enkele tientallen gemeenten. Van die gemeenten ligt er een aantal in de metropoolregio: Rotterdam, Delft, en Den Haag. Ook Leiden, net buiten de metropoolregio, voert een ZES-zone in. Daar is het dus vanaf 1 januari 2025 niet meer mogelijk om met een ‘conventionele’ vrachtwagen of bestelauto (die dus rijdt op fossiele brandstoffen) het centrum van die gemeenten te bereiken.
 

Logistieke bedrijven erkennen urgentie

De gemeente Rotterdam heeft al ervaring met het instellen van dergelijke zones, vertelt Jan Robbert Albrechts. “We hebben sinds enkele jaren al zogenoemde Euro 6-zones, namelijk op de Tweede Maasvlakte en in het centrum. Daar mag dus geen vrachtvervoer met oude dieselmotoren rijden. Op de ’s Gravendijkwal zijn zelfs nu al helemaal geen vrachtauto’s met een brandstofmotor meer toegestaan. Aan de luchtkwaliteit is dat duidelijk te merken.”
Rotterdam had dus al een eerste stap gezet richting ZES-zones. Het college van B&W besloot na het Klimaatakkoord van 2019 snel aan de slag te gaan: één grote ZES-zone voor al het logistieke vervoer in het centrum van de stad. Bedrijven en brancheverenigingen werden gevraagd mee te denken over de invoering. In 2020 al ondertekenden de gemeente en 56 bedrijven een convenant; inmiddels zijn er 72 ondertekenaars. Albrechts: “Dat zijn bedrijven en organisaties die de urgentie onderschrijven én commitment tonen door een actieve bijdrage.”
 

“De business case is nog moeilijk, maar steeds meer klanten vragen om elektrisch vervoer, ook gemeenten”

Flankerend beleid

Het zijn vooral bedrijven uit de logistieke sector die het convenant hebben ondertekend. En dat is logisch: deze bedrijven hebben hun wagenpark goed op orde en zitten boven op de wettelijke ontwikkelingen rondom vervoer, vertelt Albrechts. Een van die bedrijven is Vlot Logistics. “De business case is nog moeilijk, maar steeds meer klanten vragen om elektrisch vervoer, ook gemeenten”, vertelt Joost de Maat van Vlot Logistics (zie kader).
Maar er is een groep ondernemers voor wie Zero Emissie minder bekend is. Albrechts: “Dat zijn kleine ondernemers met bijvoorbeeld één busje. Denk aan een bakker of loodgieter. Logistiek is niet hun primaire bedrijfsactiviteit. Ze voelen zich daardoor minder verwant met Zero Emissie Stadslogistiek. Terwijl de zone óók voor hun voertuig gaat gelden.”
Rotterdam steekt dan ook veel tijd en energie in het bereiken én helpen van die kleinere ondernemers. “We sturen digitale nieuwsbrieven, informatiebrieven per post, organiseren evenementen en beurzen, en we bieden ze een persoonlijk advies op maat. Een van de logistiek makelaars van Zuid-Holland Bereikbaar komt dan langs bij de ondernemer om ze te helpen bij de voorbereiding op de ZES-zone. Belangrijk is dat je die ondernemers handelingsperspectief geeft. Zo hebben we afspraken met dealers van elektrische wagens: ondernemers mogen drie dagen gratis proefrijden met een elektrische wagen.”
Het instellen van een ZES-zone is dan ook niet een kwestie van een cirkel op een landkaart zetten, aldus Albrechts. “Een zone invoeren is an sich niet zo ingewikkeld. Het gaat vooral om goed flankerend beleid. Hoe je dat ontwikkelt? Begin met een eerste voorzet voor een zone, eventueel met knelpunten en met je ambities op gebied van CO2-vermindering. Bespreek dat met de logistieke sector. En steun ondernemers die niet weten hoe ze moeten beginnen.”
 

Een aantal duurzame voertuien zoals bakfietsen en elektrische vrachtwagens staat met hun berijders op een plein in Leiden.

Ondernemers in Leiden kunnen al gebruik maken van een aantal zero-emissie logistieke diensten. Foto: gemeente Leiden

Aantrekkelijke binnenstad

Ook Leiden ging voortvarend aan de slag met de invoering van de ZES-zones vanaf 2025. Zo ging de gemeente in gesprek met lokale ondernemers en ondernemersverenigingen als Ondernemend Leiden en Centrummanagement. Zij vinden een ZES-zone helemaal niet zo’n slecht idee. Want ze willen niet alleen hun goederen bij hun werk krijgen, ze willen óók een bruisende binnenstad, vertelt Eric Jellema. “Zij willen dat de stad blijvend aantrekkelijk is, ook voor voetgangers en fietsers.”
Een autoluwe stad zorgt dus voor minder tegenstand dan je misschien zou verwachten. Maar wél moeten ondernemers daarbij geholpen worden. Er zijn ook ondernemers die Zero Emissie Stadslogistiek juist mogelijk maken. Bedrijven als Logiconnekt (distributiehubs), CityBarge (vervoer over water) en Moss (fietskoeriers). Zij lopen vaak voor de muziek uit. Jellema: “De markt is nog niet volwassen genoeg. Hoe houden die startups het hoofd boven water? Hoever ga je daarin als gemeente? Dat gaan we komend jaar samen met de ondernemersverenigingen verder onderzoeken.”

Slimmer en schoner

“Ik zie in veel steden mooie dingen gebeuren”, vertelt Kolenbrander van Zuid-Holland Bereikbaar. “Het belangrijke is: hoe krijg je de ervaringen van die gemeenten bij de andere gemeenten? Daarom organiseren we veel kennisuitwisseling, onder door digitale nieuwsbrieven, bijeenkomsten voor bedrijven en een-op-eenontmoetingen met bedrijven. Zo wordt de regio steeds schoner en slimmer. Of eigenlijk: slimmer en schoner. Als je begint met de stad slimmer organiseren, dan kun je van daaruit werken aan schoon en bereikbaar.”
 

Een elektrische vrachtwagen staat op een plek in Rotterdam. Hij is van het bedrijf Vlot Logistics

Het bedrijf Vlot Logistics heeft al elektrische voertuigen zoals deze vrachtwagen in hun vloot. Hiermee sorteren ze voor op de ZE-zone in Rotterdam.

‘De sleutel tot de Maastunnel’

Goederenvervoer vervuilend? Niet bij bijvoorbeeld Vlot Logistics. Dit Rotterdamse transportbedrijf heeft de afgelopen jaren de vloot ‘100% elektrische voertuigen’ flink uitgebreid. Zo nam het twee jaar geleden een volledig elektrische kraanwagen van 50 ton in gebruik: een wereldprimeur. Bovendien vervoert Vlot Logistics bouwmaterialen voor bijvoorbeeld de verbouwing van het Haagse Binnenhof of het Rotterdamse riool met elektrische vrachtwagens, en heeft het een eigen en mobiele snellader van 300KW en een eigen overslagpunt voor ‘the last mile’ (HUB010).
Operationeel manager Joost de Maat van Vlot Logistics: “We zijn inderdaad vooruitstrevend. Onze eigenaar is acht jaar geleden al gestart met de ontwikkeling van elektrisch vervoer. Hij voorzag dat in de toekomst conventioneel transport niet meer de binnenstad in zou mogen. Het heeft bloed, zweet en tranen gekost. Het gaat om grote investeringen. Neem de elektrische kraanwagen: om die rendabel te krijgen, zou-ie 7 dagen per week, 24 uur per dag verhuurd moeten worden. De business case is dus nog moeilijk. Bovendien moet je onderweg vaker opladen dan met een diesel, maar gelukkig wordt de accutechniek steeds beter, waardoor de actieradius flink toeneemt. En vooral: steeds meer klanten vragen om elektrisch vervoer, ook gemeenten. In de toekomst mogen diesels niet meer door de stad rijden, en dus niet bijvoorbeeld de Maastunnel gebruiken om van zuid naar noord te gaan. Wij hebben dus bij wijze van spreken nu al de sleutel tot de Maastunnel.”
 

Meer informatie

Op onze website lees je meer over manieren waarop MRDH bijdraagt aan duurzame mobiliteit.