Vrije Universiteit Amsterdam:

Woningbouw en werkgelegenheid kunnen samengaan op bedrijventerreinen

Wonen op Werklocaties

Woningen op bedrijventerreinen is niet persé slecht voor werkgelegenheid

Op veel plaatsen in de metropoolregio Rotterdam Den Haag verdwijnen werklocaties en verschijnen woningen. Leegstaande kantoren en winkels en binnenstedelijke bedrijventerreinen bieden ruimte voor de forse woningbouwopgave. Eric Koomen, Dirk Osse en Jip Claassens van de Vrije Universiteit Amsterdam onderzochten wat dat betekent voor de werkgelegenheid.

Waarom hebben jullie dit onderzoek gedaan?

De afgelopen jaren is al veel onderzoek gedaan naar ontwikkelingen op de woningmarkt, maar nog weinig naar werklocaties. Terwijl daar ook veel gebeurt. Het areaal bedrijventerreinen is volgens het CBS sinds 1996 met ongeveer 26.000 hectare (bijna 40%) toegenomen, terwijl er tegelijkertijd oude werklocaties getransformeerd worden tot woonlocaties. Die dynamiek wilden we beter begrijpen en daarom hebben we samen met het Planbureau voor de Leefomgeving (PBL) en de Metropoolregio Rotterdam Den Haag een uitgebreide analyse opgezet waarin we data gebruiken uit veel verschillende bronnen, zoals de Basisadministratie adressen en gebouwen (BAG), het Landelijk Informatiesysteem van Arbeidsplaatsen (LISA) en het Integraal Bedrijventerreinen Informatie Systeem (IBIS).

Wat zijn de uitkomsten?

We hebben onder meer gekeken naar de veranderingen in aantal banen en type werkgelegenheid op de werklocaties waar woningen zijn toegevoegd. We hadden verwacht dat die extra woningen ten koste zouden gaan van het aantal banen, maar dat blijkt in de meeste gevallen niet zo te zijn. Als we bijvoorbeeld kijken naar de 100 formele bedrijventerreinen in Zuid-Holland waar woningen zijn toegevoegd, dan zijn daar per saldo ongeveer 3.000 wooneenheden toegevoegd. Het aantal bedrijven nam in die periode met bijna 1.800 (40%) toe en het aantal banen met ruim 12.500 (11%). En dat is nog zonder de grote toename in eenpersoonsbedrijven (veelal zzp’ers).

Een groot deel van die woningen is toegevoegd aan bedrijventerreinen binnen de metropoolregio Rotterdam Den Haag en daar nam het aantal bedrijven (1.100 ofwel 41%) en banen (ruim 18.000, 14%) relatief zelfs nog iets sterker toe. Wel is de samenstelling van die terreinen veranderd. Waar in 2000 nog ongeveer 67% van de bedrijven op alle bedrijventerreinen in Zuid-Holland tot de “klassieke” sectoren als industrie, bouwnijverheid, autoreparatie, groothandel en logistiek behoorde, was dat in 2018 afgenomen tot 54%. Met name het aandeel financiële en overige dienstverlening en gezondheidszorg (incl. recreatie en sportvoorzieningen) is in die periode gegroeid. 

Twee taartdiagrammen van het jaar 2000 en 2018 met daarin de verschillende sectoren van bedrijven op bedrijventerreinen in de metropoolregio Rotterdam Den Haag. Er is een afname van de sectoren Landbouw en industrie, Bouwnijverheid en autoreparatie en Groothandel en logistiek. Het aantal bedrijven in de sectoren financiële en overige dienstverlening en gezondheidszorg is toegenomen.

Sectorverdeling van de bedrijven die in 2000 en 2018 aanwezig waren op alle bedrijventerreinen in de metropoolregio Rotterdam Den Haag, exclusief zzp'ers.

Die trend is nog sterker in de 50 bedrijventerreinen in de metropoolregio waar ten minste 3 woningen zijn toegevoegd. Daar nam het aandeel klassieke bedrijven af van 64% naar 51%. Het goede nieuws is wel dat dit een relatieve afname betreft: in absolute aantallen bleef het aantal bedrijven in industrie, bouwnijverheid, autoreparatie auto's, groothandel en logistiek vrijwel gelijk of steeg het licht. In totaal nam het aantal bedrijven in deze sectoren toe van ruim 1.700 tot 1.900.

Hoe gaat het nu verder?

Op dit moment brengen we met PBL in kaart hoe het areaal ‘werken’ in Nederland zich mogelijk verder ontwikkelt. We kijken daarbij naar de verwachte vraag naar ruimte voor verschillende sectoren, de mogelijk geschikte locaties hiervoor en de mate waarin werklocaties binnen stedelijk gebied kunnen transformeren naar woonlocaties. Op basis van het onderzoek dat we met de MRDH deden, weten we nu dat er ook veel werk overblijft in gebieden waar wonen toeneemt. Nu willen we in meer detail kijken naar wat er dan gebeurt met die bedrijven. Met name van de bedrijven die verdwijnen, vragen we ons af: zijn die gestopt? Of bijvoorbeeld verhuisd? En naar welke locaties zijn ze dan toegegaan? In aanvulling daarop is het natuurlijk heel interessant om na te denken of Corona tot een blijvende aanpassing geleid heeft in onze behoefte aan werkruimte: kunnen we toe met minder kantoorruimte? Verdwijnen bepaalde typen detailhandel? Veranderen onze locatievoorkeuren?

Lees hier meer over Werklocaties.